Materiały dla uczestników warsztatów Poliamoria w gabinecie terapeutycznym: Dekonstrukcja mononormatywności i budowanie kompetencji terapeutycznych

Beata Blizińska
czerwiec 2025

Jeśli jako terapeutka/terapeuta
potrzebujesz wsparcia interwizyjnego
w terapii osoby żyjącej w poliamorii,
lub polikuły / związku otwartego
zapraszam

Kurs dla osób zainteresowanych poliamorią (zawodowo albo prywatnie) odbędzie się 20 września 2025 w Warszawie

Zapisz się

Słowniczek

monogamia – jeden partner romantyczny i seksualny przez całe życie, dopóki śmierć [nas] nie rozłączy
monogamish – to związek, w którym partnerzy są głównie monogamiczni, ale dopuszczają pewne kontakty seksualne lub romantyczne z innymi osobami, zwykle według jasno ustalonych zasad. Przykład: Para umawia się, że podczas wspólnych wakacji mogą razem uprawiać seks z inną osobą lub osobami, ale poza tym pozostają sobie wierni na co dzień. Taki układ pozwala im zachować poczucie bliskości i bezpieczeństwa, jednocześnie dając przestrzeń na sporadyczne doświadczenia poza związkiem
poliamoria – praktyka lub zdolność do utrzymywania więcej niż jednego związku romantycznego jednocześnie, za wiedzą i zgodą wszystkich zaangażowanych osób
niemonogamia, etyczna niemonogamia, ENM – ogólne określenie na różne formy relacji (np. poliamoria, swingowanie, związek otwarty), w których nie obowiązuje wyłączność, ale kluczowe są szczerość i zgoda wszystkich stron
konsensualność – w poliamorii to świadoma i dobrowolna zgoda wszystkich osób na otwartą relację oraz jej zasady (każda osoba określa swoje granice, diada ustala własne zasady), oparta na otwartej komunikacji i wzajemnym szacunku
kompersja – to uczucie radości, że bliska osoba doświadcza szczęścia w relacji z kimś innym. W poliamorii kompersja jest przeciwieństwem zazdrości i oznacza cieszenie się szczęściem partnera. Z braku innego słowa bywa ono również używane w znaczeniu radości, że ktoś inny przeżywa (jakąkolwiek) radość. [Swoją drogą… Jak to możliwe, że mamy w języku tyle określeń na radość i zadowolenie, ale dopiero poliamoryści wymyślili tak przydatne, życzliwe i … wręcz zmieniające życie słowo: kompersja]
zazdrość – to zlepek emocji i przekonań: niepokoju, lęku, złości lub smutku wynikające z obawy, że ktoś, na kim nam zależy, poświęca uwagę lub uczucia innej osobie. W relacjach, także poliamorycznych, zazdrość często wiąże się z obawą przed utratą bliskości lub wyjątkowej pozycji u partnera, może wynikać z nieświadomej, uwewnętrznionej mononormatywności
mononormatywność – to społeczne przekonanie, że jedynie związki monogamiczne (czyli z udziałem dwóch osób) są naturalne, właściwe i pożądane, a inne formy relacji – jak poliamoria – są nienormalne lub gorsze. Mononorma zakłada, że wyłączność emocjonalna i seksualna jest jedynym akceptowalnym standardem relacji, co prowadzi do uprzywilejowania monogamii i marginalizowania innych modeli związków
polikuła – to sieć powiązań między osobami tworzącymi różne związki romantyczne lub seksualne w ramach jednej grupy poliamorycznej. Oznacza układ, w którym relacje łączą wszystkich członków grupy na różne sposoby, tworząc złożoną strukturę partnerską. Nie wszyscy są w związku ze wszystkimi, niektóre osoby są dla siebie metamourami.
metamour – to osoba, która jest partnerem twojego partnera, czyli ktoś, z kim łączy cię wspólna relacja przez tę samą osobę, ale z kim sam nie masz relacji romantycznej ani seksualnej. Na przykład, jeśli twój partner spotyka się z kimś innym, ta osoba jest twoim metamourem. Relacje między metamourami mogą być różne — od bliskiej przyjaźni, przez neutralne znajomości, aż po brak kontaktu — i często wymagają otwartej komunikacji oraz ustalania granic, by dobrze funkcjonować w poliamorycznych układach. Metamourzy mogą stanowić wsparcie lub wyzwanie.
polowanie na jednorożca (ang. unicorn hunting) – to praktyka, w której heteroseksualna para poszukuje biseksualnej kobiety, aby dołączyła do ich relacji, najczęściej w kontekście seksualnym lub romantycznym, do trójkąta. Termin „jednorożec” odnosi się do rzadkości i nierealnych oczekiwań wobec takiej osoby: para oczekuje, że kobieta będzie spełniać ich potrzeby, często ignorując jej własne granice i pragnienia, co prowadzi do nierównego, przedmiotowego traktowania tej trzeciej osoby. Istnieją jednak biseksualne kobiety, którym odpowiada taki rodzaj relacji. Jednorożcem może być także biseksulany mężczyzna, statystycznie przeważają w tej roli biseksualne kobiety.
cuckoldry (ang.) – to zjawisko, w którym osoba czerpie satysfakcję z tego, że jego osoba partnerska uprawia seks z innymi, za jego zgodą i wiedzą. W psychologii traktowane jest jako forma etycznej niemonogamii, wymagająca otwartej komunikacji i zaufania między partnerami.
V – związek, w którym jedna osoba jest w relacji z dwiema innymi, które nie są ze sobą
throuple (ang. połączenie słów couple i triangle) – związek 3 osób, po polsku: trójkąt
quad – związek 4 osób
poliwierność – jeśli dana polikuła albo triada (throuple) albo quad czy inna grupa umówi się na zamknięcie swojego związku, mówimy o poliwierności lub polifidelii: jest to zamknięta grupa kilku osób, które są sobie wierne i nie angażują innych spoza tej grupy. Nie wszystkie wewnątrz muszą mieć ze wszystkimi relacje i romantyczne i seksualne.
poliamoria hierarchiczna – podział partnerów na głównych (primary) i pobocznych (secondary), gdzie jeden związek ma pierwszeństwo przed innymi. Często pierwszoplanowym partnerem jest ten, z którym osoba mieszka i ma dzieci, jednak bywa inaczej: czasem wspólne gospodarstwo i dzieci wychodzą na pierwszy plan, natomiast partnerzy lokują poczucie ważności relacji poza pierwotną relacją partnerską. Jest także część osób, które uważają hierarchię w poliamorii za nieetyczną (nawet, jeśli jest jawna).

Forum

https://polyamory.com po angielsku

Historie z przeszłości

Bertrand Russel filozof i logik ur. 1872 w Ravenscroft, Walia, zm. 1970 w Penrhyndeudraeth, Walia, Wielka Brytania

Małżeństwo Lorda i Lady Amberley, rodziców Bertranda Russela, było niezwykle szczęśliwe, mimo znaczących różnic charakterów. O ile Lord Amberley był poważny i nieśmiały, o tyle Lady Amberley charakteryzowała się niezwykłą żywiołowością. Para miała bardzo radykalne poglądy jak na swoje czasy – Lord Amberley był ateistą, a oboje popierali prawa wyborcze kobiet oraz kontrolę urodzeń, co kosztowało go miejsce w parlamencie.

Ich progresywne podejście do życia uczuciowego i seksualnego było jeszcze bardziej skandaliczne. Gdy Lady Amberley zachorowała na gruźlicę, para zatrudniła Douglasa Spaldinga jako nauczyciela swoich synów. Spalding był prawnikiem z wykształcenia i biologiem-amatorem, który również cierpiał na gruźlicę. Lord Amberley, uznając że choroba czyni Spaldinga niezdolnym do małżeństwa, ale nie powinno to skazywać go na celibat, po dyskusji z żoną pozwolił mu na związek seksualny z Lady Amberley.

Szczęśliwe życie rodzinne zostało brutalnie przerwane przez tragedię. W 1873 roku Lord Amberley doświadczył pierwszego ataku epilepsji. Rok później, w 1874 roku, rodzina została dotknięta epidemią błonicy. Najpierw zachorował najstarszy syn Frank, ale został wyleczony dzięki opiece Lady Amberley i jej siostry Maude. Następnie zachorowała córka Rachel, a wkrótce potem sama Lady Amberley.

Lady Amberley zmarła 28 czerwca 1874 roku, a jej ukochana córka Rachel – 3 lipca tego samego roku. Lord Amberley, z natury fizycznie słaby i melancholijny, stracił wolę życia po utracie „dwóch największych skarbów na tym świecie”. Podjął kontrowersyjną decyzję o kremacji ciała żony i pochowaniu jej prochów na terenie ich domu bez ceremonii religijnej, co było postrzegane jako skandaliczne.

Głęboko przygnębiony Lord Amberley zostawił ocalałe dzieci pod opieką Spaldinga i służby, ale sam zmarł półtora roku później, w 1876 roku. W ten sposób czteroletni Bertrand (przyszły wybitny filozof i logik) i jego starszy brat Frank zostali sierotami i trafili pod opiekę babci ze strony ojca, Lady Russell, gorliwej zwolenniczki wiktoriańskiej moralności.

Władysław Broniewski poeta i tłumacz literacki ur. 1897 w Płocku, zm. 1962 w Warszawie

Jesienią 1926 roku para wzięła ślub w Kaliszu. Ponieważ Broniewski był ateistą z katolickiego wychowania, a Janina ewangeliczką, ceremonia odbyła się w kościele ewangelickim. W 1929 roku przyszła na świat ich córka Joanna, zwana „Anką”.
Jednak prawdziwym testem dla ich związku okazał się romans Broniewskiego z 22-letnią Ireną Helman, studentką prawa, który rozpoczął się w 1933 roku. To, co czyni tę sytuację wyjątkową w kontekście poliamorii, to sposób, w jaki Janina zareagowała na zdradę męża.

Broniewski lojalnie poinformował żonę o rodzącym się uczuciu do Ireny, choć zrobił to listownie. Janina nie tylko nie wybuchła gniewem, ale stała się aktywną uczestniczką rozwiązywania tej skomplikowanej sytuacji. Gdy rodzina Ireny Helman – żydowscy kupcy z Rosji – kategorycznie sprzeciwiła się romansowi „nie tylko z gojem, lecz i bolszewikiem na dokładkę”, to właśnie Janina jako pierwsza poznała rodzinę ukochanej męża.

Najbardziej niezwykłym momentem było to, że zebrane w mieszkaniu Broniewskich grono wydelegowało Janinę do przeprowadzenia rozmowy z Ireną, która ukrywała się przed rodziną w Kazimierzu nad Wisłą. Janina wiozła ze sobą list od poety, w którym pisał: „Wytłumaczy Ci wiele Jaśka, która jedzie do Ciebie nie w charakterze mojej żony, ale – przyjaciela. Chciałbym, żebyś przyjęła ją z pełnym zaufaniem i – jeśli możesz – przyjaźnie”.

Po zakończeniu romansu z Ireną Helman małżonkowie podjęli próbę naprawienia swojego związku, jednak bez powodzenia. Rozstali się w 1938 roku, a formalny rozwód nastąpił w 1946 roku. Co niezwykłe, po rozstaniu Janina związała się z Romualdem Gadomskim, podczas gdy Broniewski ożenił się z aktorką Marią Zarębińską.

Najbardziej fascynującym aspektem tej historii jest to, że obie pary – Janina z Gadomskim oraz Broniewski z Zarębińską – mieszkały w tym samym domu na ulicy Czarnieckiego na warszawskim Żoliborzu. Broniewski lubił mieć rodzinę przy sobie, a była żona i przyjaciółka pozostawały w dobrych relacjach. Anka wychowywała się razem z córką Zarębińskiej – Majką, którą poeta adoptował.

Korespondencja Broniewskich ujawnia, że ich związek przeszedł przez wszystkie etapy: „czas narzeczeństwa, wahań, wyznań, pierwsze listy małżeńskie, próby porozumienia, poważny kryzys, jakim był związek poety z Ireną Hellman, aż wreszcie ostatni etap-przyjaźń i bliskość, która wypełniła ich życie do końca”.

Artykuły, badania

Poliamoria czyli socjalizm

Między poliamorią a socjalizmem

Two new memoirs on polyamory and divorce (The Economist)

infografika o różnicy między poliamorią a poligamią (Instagram Decolonising Love, po angielsku)

Badania międzynarodowe:

Właśnie opublikowana w prestiżowym czasopiśmie The Journal of Sex Research meta-analiza obejmująca 35 badań i niemal 25 000 osób z USA, Europy i Australii przynosi ciekawe wyniki – osoby w związkach monogamicznych i niemonogamicznych doświadczają podobnego poziomu satysfakcji ze związku i życia seksualnego. Badacze nazwali powszechne przekonanie o wyższości monogamii „mitem wyższości monogamii”. Wbrew temu, co często słyszymy w mediach i od znajomych, żadna forma związku nie okazała się inherentnie lepsza od innej. Co więcej, osoby w związkach niemonogamicznych raportowały wyższy poziom zaufania niż osoby w związkach monogamicznych, a podobne poziomy zaangażowania, intymności i namiętności. Te wyniki utrzymywały się niezależnie od orientacji seksualnej uczestników.

inne badania międzynarodowe:

Defining Polyamory: A Thematic Analysis of Lay People’s Definitions
Autorzy: Daniel Cardoso, Joana Carvalho
Instytucja: University of Porto (Portugalia)
Rok: 2021
Characterizing the Polyamorous Experience Through Research
Autor: Kacey O’Harra
Instytucja: Wright State University, USA
Rok: 2020
Meta-analysis: No significant difference in relationship and sexual satisfaction between monogamous and non-monogamous individuals
Autorzy: Zespół badawczy pod kierunkiem NEP (New England Psychologist)
Instytucja: Przegląd 35 badań międzynarodowych
Rok: 2025
Desire, Familiarity, and Engagement in Polyamory: Results From a National Sample of Single Adults in the United States
Autorzy: Amy C. Moors, Amanda N. Gesselman, Justin R. Garcia
Instytucje: Chapman University, Kinsey Institute (Indiana University Bloomington, USA)
Rok: 2021

Badania przeprowadzone w Polsce:

Charakterystyka związków poliamorycznych i zasady ich funkcjonowania w polskich realiach
Autor: Klaudia Pokładowska
Instytucja: Uniwersytet Jagielloński, Wydział Filozoficzny
Rok: 2020
Od monogamii do poliamorii: społeczny odbiór związków niemononormatywnych
Autor: Katarzyna Grunt-Mejer
Instytucja: Uniwersytet Zielonogórski
Rok: 2014

Książki

Dossie Easton i Janet Hardy „The ethical slut”

Rhea Orion A Therapist’s Guide to Consensual Nonmonogamy: Polyamory, Swinging, and Open Marriage podręcznik dla terapeutów o poliamorii po angielsku

Książki Jessiki Fern m.in. o stylach przywiązania w kontekście poliamorii

Nazwiska do wyszukiwarki

Katarzyna Grunt-Mejer, Jessica Fern, Kel Walters, Jessica O’Reilly, Leon Feingold, Jorge Ferrer, Deborah Anapol, Elisabeth Sheff, Kathy Labriola, Glen Olson i Terry Lee Brussel-Rogers, Heath Schechinger, Laurie Ellington, Joli Hamilton, Paige Bond, Martha Kauppi, Effy Blue, Alexander K. Tatum i wiele innych…

Podcasty

Multiamory

odcinek O zmierzchu Marty Niedźwieckiej S04E14

Memy

Broszura .pdf o poliamorii dla terapeutów

klik! przenosi do pliku .pdf
Broszura zachęca psychologów i terapeutów do zdobywania wiedzy na temat poliamorii oraz do świadczenia usług w sposób kompetentny i wolny od uprzedzeń. Podkreśla, że poliamoria jest dla wielu osób zdrową i satysfakcjonującą opcją relacyjną, a zadaniem specjalisty jest wspieranie klientów w realizowaniu ich własnych wyborów życiowych. Broszura jest po angielsku

Polskie streszczenie broszury „What Psychology Professionals Should Know About Polyamory”:

Broszura „What Psychology Professionals Should Know About Polyamory” została opracowana jako przewodnik dla psychologów i innych specjalistów zdrowia psychicznego, którzy mogą pracować z osobami praktykującymi poliamorię – czyli etyczną, konsensualną formę niemonogamii, w której możliwe jest utrzymywanie więcej niż jednej romantycznej relacji za zgodą wszystkich zaangażowanych stron.

Główne założenia i cele broszury:

Przedstawienie podstawowych informacji o poliamorii i jej odróżnienia od innych form niemonogamii, takich jak swinging czy zdrada.
Omówienie korzyści i wyzwań, z jakimi mierzą się osoby poliamoryczne.
Wskazanie, jak specjaliści mogą lepiej wspierać poliamorycznych klientów, unikając uprzedzeń i patologizowania tego stylu życia.

Najważniejsze treści:

Poliamoria w kontekście społecznym i psychologicznym:
Badania pokazują, że osoby praktykujące poliamorię nie różnią się istotnie pod względem zdrowia psychicznego od osób monogamicznych. Poliamoria może być źródłem satysfakcji, rozwoju osobistego, wsparcia społecznego i lepszej komunikacji w związkach.
Korzyści z poliamorii:
Osoby poliamoryczne często podkreślają takie zalety jak: większa wolność osobista, głębsze relacje społeczne, możliwość eksploracji seksualnej w bezpiecznym środowisku, poczucie przynależności do rozszerzonej rodziny oraz rozwój umiejętności komunikacyjnych i negocjacyjnych.
Rola terapeuty:
Specjaliści powinni być otwarci, pozbawieni uprzedzeń i gotowi do nauki o różnych formach relacji. Ważne jest, by nie narzucać klientom własnych przekonań o wyższości monogamii, lecz wspierać ich w osiąganiu celów zgodnych z ich wartościami. Terapeuci mogą pomagać w negocjowaniu granic, radzeniu sobie z zazdrością, procesie „coming outu” oraz w szukaniu wsparcia społecznego.
Praktyczne wskazówki:
Broszura zawiera przykłady różnych konfiguracji poliamorycznych (np. triady, związki typu „V”, wieloosobowe rodziny), omawia proces ustalania zasad i granic w relacjach oraz podkreśla potrzebę indywidualnego podejścia do każdego klienta.

Negocjowanie granic:

Terapeuci mogą pomagać partnerom poliamorycznym w negocjowaniu zasad i granic relacji, podobnie jak robią to w przypadku par monogamicznych. Ponieważ brakuje społecznych wzorców dla poliamorii, terapeuci wspierają partnerów w samodzielnym wypracowywaniu rozwiązań odpowiadających ich potrzebom.
Pomoc terapeuty polega na ułatwianiu procesu samooceny, komunikacji, negocjacji, eksperymentowania, ponownej samooceny i – jeśli zachodzi taka potrzeba – renegocjacji ustaleń.
Terapeuci powinni zwracać uwagę na to, czy zgoda na określone zasady jest autentyczna, a nie wymuszona. Ich rolą jest również pomoc w rozpoznaniu i rozwijaniu umiejętności potrzebnych do radzenia sobie z wielością relacji i złożonością ustaleń.
Wskazane jest, by terapeuta pomagał partnerom w omawianiu takich kwestii jak: wprowadzanie nowych osób do relacji, zakres akceptowanych zachowań seksualnych, kwestie prywatności, integracja nowych partnerów z rodziną i przyjaciółmi, czy ustalanie „weto” względem nowych relacji [s. 24-25]. Czyt. również „Zasada weta w poliamorii”.

Radzenie sobie z zazdrością:

Zazdrość jest powszechnym wyzwaniem w relacjach poliamorycznych i wymaga szczególnej uwagi terapeutycznej.
Terapeuci powinni pomagać klientom rozpoznawać i rozdzielać różne emocje składające się na zazdrość (np. złość, poczucie winy, lęk), a następnie pracować nad ich źródłami przy użyciu standardowych metod terapeutycznych.
Pomoc polega na wspieraniu klientów w renegocjacji zasad, zwiększaniu samoświadomości, a także w rozwijaniu kompersji (radości z relacji partnera z innymi osobami).
Terapeuci powinni odróżniać „racjonalną” zazdrość, która może motywować do pozytywnych działań, od „irracjonalnej”, prowadzącej do destrukcyjnych zachowań. Wskazane jest także wsparcie w budowaniu tolerancji na niejednoznaczność i akceptacji, że emocje mogą być złożone i zmienne [s. 18-19].

Proces ujawniania się (coming out):

Terapeuci powinni pomagać klientom w rozważeniu korzyści i ryzyk związanych z ujawnieniem swojej poliamorii. Ważne jest, by decyzja o coming oucie była świadoma i poprzedzona analizą potencjalnych konsekwencji społecznych, rodzinnych i zawodowych.
Terapeuci powinni być świadomi, że ukrywanie tożsamości wiąże się z negatywnymi skutkami zdrowotnymi i psychosomatycznymi, a coming out może prowadzić do większej spójności wewnętrznej i poprawy jakości życia.
Wsparcie terapeutyczne obejmuje przygotowanie klienta na różne reakcje otoczenia oraz pomoc w radzeniu sobie z ewentualną dyskryminacją lub odrzuceniem[s. 25-26].

Szukanie wsparcia społecznego:

Terapeuci mogą informować klientów o istnieniu grup wsparcia, społeczności poliamorycznych, forów internetowych oraz literatury dotyczącej poliamorii, np. forum poliamory.com.
Pomoc polega na wskazaniu, gdzie i jak szukać wsparcia, zwłaszcza że społeczność poliamoryczna jest rozproszona i mniej widoczna niż inne grupy mniejszościowe. [dopisek: można kierować do mnie, [email protected] ]
Terapeuci mogą także zachęcać do budowania sieci wsparcia wśród osób o podobnych doświadczeniach oraz do korzystania z dostępnych zasobów online i offline [s. 27].

Jeśli jako terapeutka/terapeuta potrzebujesz wsparcia interwizyjnego w terapii osoby żyjącej w poliamorii, zapraszam.

Stacjonarna grupa wsparcia dla osób poliamorycznych w Warszawie prawdopodobnie rusza jesienią 2025. Jeśli chciał_byś dołączyć lub masz inne pomysły lub uwagi w tym zakresie (np. wolał_byś grupę online) napisz na [email protected]