Kompletny przewodnik: Jaki nurt psychoterapii wybrać i jak znaleźć idealnego psychoterapeutę

Stojąc przed decyzją rozpoczęcia terapii, wielu z nas zadaje sobie kluczowe pytania: jaki nurt psychoterapii wybrać? Jakiego terapeutę szukać? Jaki rodzaj terapii najlepiej odpowie na moje indywidualne potrzeby? Ten obszerny poradnik pomoże Ci zrozumieć różnice między poszczególnymi podejściami terapeutycznymi oraz wskaże praktyczne kryteria wyboru specjalisty, który najlepiej wesprze Cię w drodze do lepszego samopoczucia i rozwoju osobistego.

Klucz do sukcesu: jak wybrać psychoterapeutę, który będzie dla Ciebie odpowiedni

Kiedy poszukujesz odpowiedniego terapeuty, zwróć szczególną uwagę na jakość kontaktu z tą osobą i subiektywne odczucie, czy sesje przynoszą Ci korzyść. Pozytywnym sygnałem jest sytuacja, gdy już po pierwszej sesji czujesz, że zbliżasz się choćby o mały krok do preferowanej przez siebie przyszłości. Natomiast jeśli po spotkaniu musisz zbierać się psychicznie, czujesz się rozbity/a lub wychodzisz z nierozwiązanymi wątkami, które później Cię niepokoją, może to wskazywać, że ten terapeuta nie jest dla Ciebie odpowiednim wyborem.

Praktyczne wskazówki przed wyborem psychoterapeuty

Przed podjęciem decyzji o współpracy z konkretnym psychoterapeutą, weź pod uwagę kilka praktycznych aspektów:

  • Wybierz terapeutę przyjmującego w miejscu, do którego możesz łatwo dotrzeć, lub oferującego sesje online, jeśli taka forma Ci odpowiada
  • Sprawdź, czy terapeuta wymaga regularnych spotkań, czy można umawiać się elastycznie
  • Upewnij się, że opłaty za sesje mieszczą się w Twoich stałych możliwościach finansowych
  • Jeśli masz do wyboru specjalistów reprezentujących różne nurty terapeutyczne, zapoznaj się z ich charakterystyką i sprawdź, które podejście rezonuje z Twoimi przekonaniami

Warto pamiętać, że teoria psychoterapeutyczna stanowi dla terapeuty swego rodzaju mapę, która pomaga mu poznawać klientów, ich cele oraz wspierać ich w poszukiwaniu rozwiązań. Istotne jest, aby klient miał świadomość, w jakim paradygmacie terapeutycznym będzie pracował wraz z terapeutą. Jednocześnie chcę podkreślić, że to kryterium jest mniej istotne niż kryterium, które nazwałabym: „ten psychoterapeuta rozumie mnie naprawdę”. Badania naukowe nad skutecznością terapii wskazują jednoznacznie, że to poczucie jest znacznie ważniejsze od takiego czy innego nurtu terapeutycznego.

Wampold swojej w książce „The Great Psychotherapy Debate” z 2001 podkreślił, że to psychoterapeuta jest krytycznym czynnikiem sukcesu psychoterapii, nie zaś stosowana przez niego odmiana psychoterapii (Wampold, 2001 pp. 202). Wykazał, na podstaw powtórnych analiz statystycznych badań mających udowodnić wpływ tzw. czynników specyficznych, że modalność nie wpływa na rezultat psychoterapii. (Wampold 2001, ss.119-148). W literaturze efekt ten znany jest jako „Dodo bird verdict”. [International Journal of Psychotherapy: 2013, tom 17, nr 2, str. 33-30: ISSN 1356-9082 Autor i Europejskie Stowarzyszenie Psychoterapii (IJP) Przedruki i zezwolenia: www.ijp.org.uk]

Co więcej w 2012 roku wykazano również brak wpływu rodzaju ukończonych studiów psychoterapeuty na jego skuteczność w pracy z klientem / pacjentem. [Brak wpływu studiów psychoterapeuty na jego skuteczność i kompetencje zawodowe – wstępne wyniki badań Milena Karlińska-Nehrebecka, Alicja Heyda, Andrzej Nehrebecki, Dagmara Kuczyńska-Ginko, Stanisława Kufel]. W badaniu wzięło udział 235 diad psychoterapeuta-pacjent, gdzie psychoterapeutami byli studenci Studium Psychoterapii Integratywnej z różnym wykształceniem wyższym (psychologicznym, lekarskim, pedagogicznym, teologicznym, pielęgniarskim, filologicznym, prawniczym i innych kierunków humanistycznych lub przyrodniczych).

Głównym wnioskiem z badania było stwierdzenie, że kierunek studiów ukończonych przez psychoterapeutę nie ma wpływu na jego skuteczność ani kompetencje zawodowe. Psycholodzy, lekarze i pedagodzy okazali się tak samo efektywni i kompetentni jak psychoterapeuci, którzy ukończyli inne studia humanistyczne lub przyrodnicze. Można więc uznać, że dotychczasowa certyfikacja psychoterapeutów nie spełniała swojego zadania, i nie warto skreślać terapeutów z powodu braku tytułu mgr psychologii lub certyfikatu psychoterapeuty.

Przewodnik po nurtach psychoterapeutycznych

Wybór odpowiedniego nurtu psychoterapii może być przytłaczający, szczególnie gdy stajemy przed tą decyzją po raz pierwszy. Poniżej przedstawiam przegląd głównych podejść terapeutycznych, ze szczególnym uwzględnieniem terapii postmodernistycznych, które oferują świeże i skuteczne podejście do pracy z klientem.

Klasyczne nurty psychoterapeutyczne

Psychoanaliza i terapia psychodynamiczna – opiera się na założeniu, że nasze problemy wynikają z nieświadomych konfliktów i doświadczeń z dzieciństwa. Terapia koncentruje się na odkrywaniu tych ukrytych treści.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skupia się na identyfikacji i zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowania. Jest to podejście zorientowane na rozwiązanie konkretnych problemów.

Terapia Gestalt – koncentruje się na teraźniejszości i doświadczaniu „tu i teraz”, zachęcając do pełnego przeżywania emocji i zwiększania samoświadomości.

Terapia humanistyczna – podkreśla wartość jednostki i jej potencjał do samorealizacji. Terapeuta tworzy wspierające środowisko dla rozwoju klienta.

Terapie postmodernistyczne

Terapie postmodernistyczne wyróżniają się tym, że odchodzą od tradycyjnego modelu, w którym terapeuta jest „ekspertem” diagnozującym problemy klienta. Zamiast tego, proponują współpracę, w której klient jest ekspertem od własnego życia, a terapeuta pomaga w odkrywaniu nowych perspektyw i rozwiązań.

Terapia narracyjna – opracowana przez Michaela White’a i Davida Epstona, koncentruje się na historiach, które tworzymy o sobie i swoim życiu. Pomaga oddzielić osobę od problemu („problem to nie ty”) i tworzyć alternatywne, bardziej wspierające narracje. Terapeuta współpracuje z klientem w „przepisywaniu” historii jego życia, odkrywając ukryte zasoby i możliwości.

Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach (TSR/SFT) – zamiast analizować problemy, skupia się na poszukiwaniu rozwiązań i wykorzystaniu zasobów klienta. Terapeuta pomaga klientowi zidentyfikować momenty, gdy problem nie występuje lub jest mniej intensywny, i rozwijać te „wyjątki”4.

Terapia współpracująca (Collaborative Therapy) – opracowana przez Harlene Anderson, podkreśla partnerstwo między terapeutą a klientem. Terapeuta przyjmuje postawę „niewiedzy”, co pozwala mu być otwartym na unikalną perspektywę klienta. Proces terapeutyczny jest wspólnym dialogiem, w którym obie strony uczą się od siebie nawzajem.

Terapia koherencji (Coherence Therapy) – opiera się na zasadzie spójności objawów, uznając, że nawet pozornie irracjonalne symptomy mają sens w kontekście osobistych konstrukcji rzeczywistości klienta. Proces jest doświadczalny, a nie analityczny, i ma na celu bezpośrednie doświadczenie nieświadomych konstrukcji osobistych, które powodują niechciane objawy.

System Wewnętrznej Rodziny (IFS – Internal Family Systems) – postrzega psychikę jako złożoną z różnych „części” lub „podjaźni”, które współdziałają jak rodzina. Terapia pomaga zidentyfikować i zharmonizować te części, szczególnie te, które przyjmują ekstremalne role w odpowiedzi na traumę.

Terapia konstruktywistyczna – szerszy termin obejmujący różne podejścia, w tym terapię narracyjną i skoncentrowaną na rozwiązaniach. Opiera się na założeniu, że ludzie aktywnie konstruują swoją rzeczywistość poprzez doświadczenia i interpretacje. Terapia pomaga klientom rozpoznać i zmienić niekorzystne konstrukcje6.

Terapia postmodernistyczna/poststrukturalistyczna – ogólny termin obejmujący podejścia, które kwestionują tradycyjne założenia terapeutyczne. Podkreśla rolę języka, narracji i społecznego konstruowania znaczeń w kształtowaniu naszego doświadczenia.

Komunikacja Bez Przemocy (NVC) – nie jest psychoterapią

Warto wspomnieć o Komunikacji Bez Przemocy (NonViolent Communication – NVC), opracowanej przez Marshalla Rosenberga. NVC nie jest formą psychoterapii, ale metodą komunikacji, która może być niezwykle pomocna w codziennych interakcjach.

NVC koncentruje się na czterech komponentach:

  1. Obserwacja (bez oceniania)
  2. Uczucia (identyfikacja emocji)
  3. Potrzeby (uniwersalne ludzkie potrzeby)
  4. Prośby (konkretne działania, o które prosimy)

NVC może być wartościowym narzędziem uzupełniającym terapię, pomagającym w lepszym komunikowaniu się z innymi, ale nie zastępuje profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej.

Dlaczego warto rozważyć terapie postmodernistyczne?

Terapie postmodernistyczne oferują kilka unikalnych zalet:

  1. Współpraca zamiast hierarchii – terapeuta i klient są partnerami w procesie terapeutycznym.
  2. Docenianie wiedzy klienta – uznanie, że klient jest ekspertem od własnego życia.
  3. Koncentracja na mocnych stronach – skupienie na zasobach i możliwościach, a nie na patologii.
  4. Elastyczność – dostosowanie podejścia do unikalnych potrzeb i preferencji klienta.
  5. Szacunek dla różnorodności – uwzględnienie kontekstu kulturowego, społecznego i osobistego.

Wybierając terapię, warto pamiętać, że najważniejsza jest relacja terapeutyczna – poczucie zaufania i bezpieczeństwa w kontakcie z terapeutą. Dlatego zalecam spotkanie się z kilkoma terapeutami reprezentującymi różne podejścia, aby znaleźć osobę, z którą poczujesz się komfortowo.

Terapie postmodernistyczne, ze swoim naciskiem na współpracę, szacunek dla wiedzy klienta i koncentrację na rozwiązaniach, oferują odświeżające podejście, które wielu osobom pomaga osiągnąć pozytywne zmiany w krótszym czasie niż tradycyjne metody.

Jak skutecznie wybrać psychoterapeutę? Praktyczny przewodnik

Poleganie wyłącznie na opiniach znajomych o konkretnych terapeutach, nawet jeśli są entuzjastyczne, może przynieść różne rezultaty. Dzieje się tak, ponieważ oprócz profesjonalnych kompetencji i certyfikatów terapeuty, równie istotne jest dopasowanie między terapeutą a klientem.

Najważniejsze czynniki przy wyborze psychoterapeuty:

  • Dopasowanie osobowościowe – czy terapeuta i klient dobrze się ze sobą komunikują? Czy czujesz, że jest między Wami łatwy przepływ, czujesz, że on/a Cię naprawdę rozumie?
  • Samopoczucie po sesji – czy klient/ka wychodzi z sesji z poczuciem poukładania i czuje, że zrobił/a coś wartościowego dla siebie?

Warto wysłuchać rekomendacji, jednocześnie zachowując dystans do opinii innych i do certyfikatów, ostatecznie formułując własne zdanie na podstawie bezpośredniego doświadczenia.

Sam tytuł magistra psychologii czy certyfikat psychoterapeuty nie gwarantuje skuteczności. Wielu wybitnych terapeutów, jak np. Steve de Shazer (współtwórca TSR), nie posiadało formalnego wykształcenia psychologicznego, co nie przeszkodziło im w osiągnięciu mistrzostwa i pomocy licznym klientom.

Ostrożność zalecana jest również wobec opinii publikowanych w internecie (np. Google, ZnanyLekarz), które mogą być zakupione, podobnie jak pozycja strony w wynikach wyszukiwania czy aktywność w mediach społecznościowych.

Kluczowe pytania przed rozpoczęciem współpracy z psychoterapeutą:

  • Czy terapeuta przeszedł i dokończył własną terapię?
  • Czy i jak często uczestniczy w superwizjach? (pierwsza lekcja asertywności: można zapytać o datę ostatniej superwizji i nazwisko stałego superwizora 😉 )

Ukończona terapia własna i regularne superwizje (minimum 4 razy w roku) wskazują, że terapeuta poważnie traktuje swój rozwój osobisty i zawodowy, co stanowi solidną podstawę do pomagania innym.

Czerwone flagi w psychoterapii – na co koniecznie zwrócić uwagę

Wybierając psychoterapeutę lub będąc już w procesie terapeutycznym, warto zwracać uwagę na sygnały ostrzegawcze, które mogą świadczyć o niewłaściwym podejściu lub braku profesjonalizmu ze strony terapeuty.

Niepokojące sygnały w relacji terapeutycznej:

  1. Brak empatii i zrozumienia – terapeuta powinien być wrażliwy na Twoje potrzeby i emocje; jeśli czujesz, że brakuje mu empatii lub zrozumienia, może to oznaczać, że nie jest odpowiednią osobą dla Ciebie. Np. kiedy opowiadasz o tym, jak doświadczyłaś przemocy i potrzebujesz uznania tego, jak trudne to było doświadczenie, a psychoterapeuta pyta, „po co znalazłaś się w tej sytuacji”.
  2. Niewłaściwe granice – profesjonalny terapeuta utrzymuje jasne granice; próby nawiązania zbyt osobistego kontaktu, zaproszenia na prywatne spotkania lub niewłaściwy kontakt poza sesjami stanowią poważny sygnał ostrzegawczy; pamiętaj, że masz prawo nie być dotykany/a
  3. Brak poufności – poufność to fundament terapii; dzielenie się informacjami o innych klientach lub sugerowanie, że Twoje dane mogą zostać ujawnione bez Twojej zgody, jest niedopuszczalne
  4. Ocenianie i krytykowanie – rolą terapeuty jest wspieranie i pomaganie w zrozumieniu siebie, a nie ocenianie; terapeuta nie powinien osądzać ani krytykować Twoich decyzji czy uczuć; równie niepokojące jest wmawianie Ci, co myślisz i czego chcesz
  5. Nacisk na szybkie rezultaty – proces terapeutyczny wymaga czasu; terapeuta obiecujący natychmiastowe rozwiązania lub wywierający presję na szybkie zakończenie terapii może nie działać w Twoim najlepszym interesie
  6. Niewłaściwe techniki terapeutyczne – jeśli terapeuta stosuje metody, które wydają Ci się dziwne, niekonwencjonalne lub niebezpieczne, i nie zmienia ich, kiedy o to prosisz, warto skonsultować to z innym specjalistą
  7. Niekompetencja – terapeuta powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie; jeśli masz wątpliwości co do jego kompetencji, możesz zapytać o przebytą terapię własną i udział w superwizjach
  8. Nieprzestrzeganie etyki zawodowej – każdy terapeuta powinien przestrzegać kodeksu etycznego swojej profesji; łamanie tych zasad jest poważnym problemem. Kodeks etyczny psychoterapeuty jest dostępny a stronach internetowych stowarzyszeń grupujących terapeutów określonych nurtów. Terapeuta, który dowiedziawszy się, że jesteś osobą GRSD próbuje Cię „leczyć” z orientacji, tożsamości płciowej lub poliamorii nie spełnia wymagań etycznych. Terapeuta, który narzuca Ci cel Twojej terapii to także nie jest właściwa osoba.
  9. Brak jasności w kwestiach finansowych – wszystkie sprawy finansowe, jak opłaty za sesje, zasady odwoływania wizyt i inne koszty, powinny być jasno określone na początku terapii – czasem jest to w formie regulaminu, który musisz podpisać na początku, albo w formie informacji ustnej na pierwszej sesji; niejasności w tym zakresie mogą świadczyć o nieprofesjonalizmie
  10. Niechęć do przyjmowania informacji zwrotnych – dobry terapeuta powinien być otwarty na Twoje opinie i gotowy dostosować swoje podejście do Twoich potrzeb; defensywna postawa lub niechęć do zmian może być problematyczna

Spróbuj rozmowy z kilkoma różnymi terapeutami, zanim się na kogoś zdecydujesz.

Pamiętaj, że nie musisz obawiać się, że sprawisz przykrość terapeucie, decydując się na zakończenie współpracy. Twoje samopoczucie i bezpieczeństwo są najważniejsze.

ZOBACZ TAKŻE:

Przewijanie do góry